در این مقاله قصد داریم تا درباره تیوب استنلس استیل یا ضد زنگ و مزایا و کاربرد های آن صحبت کنیم.
تیوب استنلس استیل در اصطلاح به جای لوله استنلس استیل نیز به کار میرود و هردو به معنی لوله های فولادی ضد زنگ هستند. اما در دروس مهندسی این دو کلمه باهم متفاوت هستند که البته تفاوتشان در این بحث نمیگنجد.
تیوب استنلس استیل، لوله هایی از جنس فولاد هستند که در فرآیندی شیمیایی این فولاد ضد زنگ شده است. واضح است که تیوب استنلس استیل بعلت خاصیت عدم خورده شدن و عدم زنگ زدگی میتواند در بسیاری از شرایط و محیط های که سایر لوله ها نمیتوانند در آن دوام داشته باشند، به فراوانی مورد استفاده قرار بگیرد.
بد نیست بدانید که میزان ضد زنگ بودن تیوب استنلس استیل با میزان کرومی که در آن به کار رفته است نسبت مستقیم دارد ( البته ضریب نسبت آن، عدد یک نیست) و هرچه این مقدار بیشتر باشد، مقاومت آن نیز بیشتر میشود.
یکی از پدیده های مضر طبیعت، پدیده زنگ زدن آهن یا به اصطلاح علمی، اکسیداسیون آهن است.
زنگ زدن آهن از واکنش فلز آهن با اکسیژن موجود در هوا رخ میدهد و پس از مدتی تمام آهن اکسید شده و با کوچک ترین فشاری فرو میریزد.
پدیده اکسیداسیون تقریبا برای تمام فلزات رخ میدهد که البته با نام زنگ زدگی شناخته نمیشود. اما به هرحال برای تمام فلزات مضر و موجب خسارت های مالی و جانی زیادی میشود. به همین علت صنعت گران به فکر جلوگیری از زنگ زدن آهن و سایر فلزات مورد استفاده در صنایع مختلف افتادند تا بدین ترتیب طول عمر سازه ها را افزایش داده و از خسارات اضافی جلوگیری کنند.
از جمله تمهیداتی که صنعت گران برای جلوگیری از زنگ زدن سازه ها اندیشیدند ترکیب کردن مواد شیمیایی جدید با فلزات معمول بود. بدین ترتیب فلزات خواص جدیدی میگرفتند و بسیار دیرتر از قبل دچار اکسیداسیون می شدند. این روش بسیار بهتر از روش های معمول قدیمی تر مانند پاشیدن رنگ روی فلزات و بسیار پر بازده تر بود.
یکی از این ترکیبات فولاد زنگ نزن، ضد زنگ یا به اصطلاح انگلیسی، Stainless steel است.
فولاد استنلس استیل از آهن، نیکل و کروم ساخته شده است. این فولاد در سطح خارجی خود در ترکیب با اکسیژن یک لایه میسازد که از نظر شیمیایی غیر فعال است. در نتیجه اجازه اکسید شدن به فولاد را نمیدهد و بدین ترتیب طول عمر فلز افزایش یافته و بسیار مقرون به صرفه است. این لایه غیر فعال ضخامتی حدود 130 آنگستروم (10 به توان منفی 10) دارد.
از فولاد زنگ نزن در وسایل بسیار زیادی استفاده میشود. از جمله این موارد میتوان به تیوب استنلس استیل اشاره کرد که در ادامه مطلب درباره انواع آن توضیح می دهیم.
تیوب استنلس استیل در دو نوع درزدار و بدون درز وجود دارد که البته بدون درز از نظر استحکام بهتر است. ولی تیوب استنلس استیل درزدار یا جوش داده شده بعلت قیمت کمتر در مواردی که نیاز به استحکام کم است بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد.
یک مدل دسته بندی دیگر از نظر جنس فولاد آن است. در صنعت به دو دسته عمده تیوب استنلس استیل سری 300 و سری 400 تقسیم میشوند. تفاوت این دو سری هم در جذب یا عدم جذب شدن به آهنربا است.
از پرکاربردترین تیوب استنلس استیل در سری 300 میتوان به تیوب استنلس استیل 304 و 316 اشاره کرد.
نوع 316 دارای کروم کمتر، نیکل بیشتر و البته مقداری مولیبدن است که در نوع 304 وجود ندارد. وجود مولیبدن باعث کاربرد مدل 316 در سازه های درون آب دریا میشود. چرا که نسبت ب کلراید مقاوم است.
تیوب استنلس استیل از نظر ظاهری مشابه سایر لوله ها میباشد اما بعلت با کیفیت تر بودن متریال مورد استفاده در آن قیمت بالاتر و کاربرد های خاص تری دارد.
از تیوب استنلس استیل در محیط های اسیدی، قلیایی، محیط های زیر آبی، محیط هایی با فشار اکسیژن بالا مثلا هواپیما ها و محیط هایی با دمای بالا استفاده میشود. البته گفته میشود اگر دمای محیط از حدود 800 درجه فارنهایت بیشتر شود، درون آن رسوب کاربید تولید میشود که این یک پدیده ناخواسته است.
از جمله ویژگی های آن میتوان به عدم شکنندگی اشاره کرد. فلزات به خودی خود مواد خیلی شکننده ای نیستند اما بعلت پدیده اکسیداسیون، خاصیت خود را از دست میدهند و شکننده میشوند. اما تیوب استنلس استیل که خاصیت ضد زنگ دارد در برابر شکنندگی مقاوم شده است. نتیجه آن این است که میتوان در قطر ها و ضخامت های نازک و ظریف آن را تولید کرد بدون اینکه نگران شکسته شدن آن بود.
تیوب استنلس استیل حتی در بنای ساختمان ها، در صنایع غذایی و تقریبا در تمامی کارگاه ها و کارخانجات صنعتی به گستردگی مورد استفاده قرار میگیرند. علت این امر هم واضح است: کاهش هزینه تعویض لوله های از کار افتاده!
به غیر از نیکل و کرومی که به فولاد معمولی اضافه میشود،گاهی در ساخت تیوب استنلس استیل از عناصر دیگری نیز بهره میبرند. مانند مولیبدن و کربن. این عناصر به تیوب استنلس استیل خاصیت شکل دهی بهتر، شفافیت ظاهری و البته افزایش مقاومت در برابر حرارت میدهند.
فرایند ساخت تیوب استنلس استیل تفاوت چندانی با ساخت سایر لوله ها ندارد، چراکه تفاوت عمده این لوله در جنس ضد زنگ آن است. تیوب استنلس استیل بدون درز با عبور یک جسم نوک تیز از درون یک استوانه فولادین ساخته میشود. تیوب استنلس استیل درزدار هم با هم کردن یک صفحه از جنس فولاد زنگ نزن و سپس جوش دادن لبه های این صفحه بهم ساخته میشود.
در ادامه به ذکر موارد استفاده از تیوب استنلس استیل میپردازیم:
_ خطوط لوله کشی شهر ها و روستا ها
_ انتقال مواد مختلف مانند گاز و نفت خصوصا در فواصل طولانی
_ صنایع مختلف مانند صنعت پتروشیمی
_ تولید غذا و دارو
_ فشرده سازی گاز ها و ...
در آخر بد نیست بدانید یکی از ویژگی های بسیار مهم تیوب استنلس استیل، قابلیت بازیافتی آن است. موارد بی مصرف تیوب استنلس استیل را بدون ضرر به محیط زیست دوباره در کوره ذوب میکنند و از نو آنها را درون قالب های مورد نظر میریزند. با این روش حدود 70 درصد این لوله قابل بازیافت میشود.
کاربرد تیوب استنلس استیل
• برنامه های دریایی
• فرآوری مواد غذایی
• داروسازی
• ایمپلنت های پزشکی
• تولید برق
• خودرو
• شیمیایی و پتروشیمی
• کود
• مهندسی مکانیک و کارخانه
• نفت و گاز
تنظیم استانداردهای جدید در تولید تیوب استنلس استیل:
تیم های ما قادر است لوله های با کیفیت بالا را با استفاده از بهترین آلیاژهای فولاد و فن آوری های پیشرفته تولید کنند.پتانسیل ساخت ما برای تیوب استنلس استیل کاملا متناسب با انواع کاربردهای صنعتی است.